Stanowiska pracy na wysokości – cd.
Stanowiska zorganizowane na rusztowaniu
Na podstawie rozporządzenia [1]:
– Przy pracach na rusztowaniach i innych podwyższeniach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do 2 m nad poziomem podłogi lub ziemi, niewymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, należy zapewnić, aby rusztowania były stabilne i zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia oraz posiadały odpowiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie (§ 108 pkt 1).
– Przy pracach wykonywanych na rusztowaniach na wysokości powyżej 2 m od otaczającego poziomu podłogi lub terenu zewnętrznego oraz na podestach ruchomych wiszących należy w szczególności (§ 109 ust. 1):
– zapewnić bezpieczeństwo przy komunikacji pionowej i dojścia do stanowiska pracy;
– zapewnić stabilność rusztowań i odpowiednią ich wytrzymałość na przewidywane obciążenia.
Na podstawie rozporządzenia [3]:
– Rusztowania powinny być wykonywane zgodnie z dokumentacją producenta albo projektem indywidualnym (§ 108 ust. 1).
– Rusztowania systemowe powinny być montowane zgodnie z dokumentacją projektową z elementów poddanych przez producenta badaniom na zgodność z wymaganiami konstrukcyjnymi i materiałowymi, określonymi w kryteriach oceny wyrobów pod względem bezpieczeństwa. Elementy rusztowań, innych niż wymienione, powinny być montowane zgodnie z projektem indywidualnym (§ 108 ust. 2 i 3).
Fot. 1 Nieprawidłowo ustawione rusztowanie (stężenie pionowe, pomosty robocze, balustrady, drabinki) [6]
– Na rusztowaniu należy umieścić tablicę określającą (§ 111 ust. 1):
– wykonawcę montażu rusztowania z podaniem imienia i nazwiska albo nazwy oraz numeru telefonu;
– dopuszczalne obciążenia pomostów i konstrukcji rusztowania.
– Rusztowania powinny być wykorzystywane zgodnie z przeznaczeniem (§ 111 ust. 2).
– Rusztowania powinny (§ 112):
– posiadać pomost o powierzchni roboczej wystarczającej dla osób wykonujących roboty oraz do składowania narzędzi i niezbędnej ilości materiałów;
– posiadać stabilną konstrukcję dostosowaną do przeniesienia obciążeń;
– zapewniać bezpieczną komunikację i swobodny dostęp do stanowisk pracy;
– zapewniać możliwość wykonywania robót w pozycji niepowodują- cej nadmiernego wysiłku;
– posiadać poręcz ochronną (o której mowa w § 15 ust. 2);
– posiadać piony komunikacyjne.
– Rusztowania stojakowe powinny mieć wydzielone bezpieczne piony komunikacyjne (§ 113 ust. 1).
– Odległość najbardziej oddalonego stanowiska pracy od pionu komunikacyjnego rusztowania nie powinna być większa niż 20 m, a między pionami nie większa niż 40 m (§ 113 ust. 2).
– Rusztowania należy ustawiać na podłożu ustabilizowanym i wyprofilowanym, ze spadkiem umożliwiającym odpływ wód opadowych (§ 114).
– Liczbę i rozmieszczenie zakotwień rusztowania oraz wielkość siły kotwiącej należy określić w projekcie rusztowania lub dokumentacji producenta (§ 115 ust. 1).
– Składowa pozioma jednego zamocowania rusztowania nie powinna być mniejsza niż 2,5 kN (§ 115 ust. 2).
– Konstrukcja rusztowania nie powinna wystawać poza najwyżej położoną linię kotew więcej niż 3 m, a pomost roboczy umieszcza się nie wyżej niż 1,5 m ponad tą linią (§ 115 ust. 3).
– W przypadku odsunięcia rusztowania od ściany ponad 0,2 m należy stosować balustrady, o których mowa w § 15 ust. 2, od strony tej ściany (§ 115 ust. 4).
– Równoczesne wykonywanie robót na różnych poziomach rusztowania jest dopuszczalne, pod warunkiem zachowania wymaganych odstępów między stanowiskami pracy (§ 121 ust. 1 i 2). Odległości bezpieczne wynoszą w poziomie co najmniej 5 m, a w pionie wynikają z zachowania co najmniej jednego szczelnego pomostu, nie licząc pomostu, na którym roboty są wykonywane.
– Montaż, eksploatacja i demontaż rusztowań są zabronione (§ 123):
– jeżeli o zmroku nie zapewniono oświetlenia pozwalającego na dobrą widoczność;
– w czasie gęstej mgły, opadów deszczu, śniegu oraz gołoledzi;
– w czasie burzy lub wiatru o prędkości przekraczającej 10 m/s.
– Pozostawianie materiałów i wyrobów na pomostach rusztowań i ruchomych podestach roboczych po zakończeniu pracy jest zabronione (§ 124).
– Zrzucanie elementów demontowanych rusztowań jest zabronione (§ 125).
– Rusztowania powinny być każdorazowo sprawdzane, przez kierownika budowy lub uprawnioną osobę, po silnym wietrze, opadach atmosferycznych oraz działaniu innych czynników, stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa wykonania prac, i przerwach roboczych dłuższych niż 10 dni oraz okresowo, nie rzadziej niż raz w miesiącu (§ 127 ust. 1 i 2). Zakres czynności objętych sprawdzeniem określa instrukcja producenta lub projekt indywidualny.
– Rusztowania przejezdne powinny być zabezpieczone co najmniej w dwóch miejscach przed przypadkowym przemieszczeniem (§ 131).
Fot. 3 Prawidłowe kotwienie rusztowania do ściany budynku [8]
Stanowiska zorganizowane na drabinach
Na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy [1]:
– Zamocowane na stałe drabiny lub klamry mogą być stosowane jako dojścia dodatkowe oprócz schodów, a zamiast schodów – tylko w wyjątkowych przypadkach uzasadnionych względami użytkowymi lub gdy nie ma technicznych możliwości ich zastosowania (§ 21 ust. 3).
– Przy pracach na drabinach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do 2 m nad poziomem podłogi lub ziemi, niewymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, należy zapewnić, aby drabiny były stabilne i zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia oraz posiadały odpowiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie (§ 108).
Na podstawie rozporządzenia [3]:
– Dopuszcza się wykonywanie robót malarskich przy użyciu drabin rozstawnych tylko do wysokości nie- przekraczającej 4 m od poziomu podłogi (§ 48 ust. 1).
– Drabiny należy zabezpieczyć przed poślizgiem i rozsunięciem oraz zapewnić ich stabilność (§ 48 ust. 2).
– Drabina bez pałąków, której długość przekracza 4 m, przed podniesieniem lub zamontowaniem powinna być wyposażona w prowadnicę pionową, umożliwiającą założenie urządzenia samohamownego połączonego z linką bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa.
Fot. 4 Przy odsunięciu rusztowania od ściany na odległość ponad 0,2 m wykonano balustrady od strony ściany [8]
Stanowiska zorganizowane na elementach konstrukcyjnych
Przy pracach na: słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach, konstrukcjach budowlanych bez stropów na wysokości powyżej 2 m nad poziomem terenu zewnętrznego lub podłogi należy przed rozpoczęciem prac sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub urządzeń, na których mają być wykonywane prace, w tym ich stabilność, wytrzymałość na przewidywane obciążenie oraz zabezpieczenie przed nieprzewidywaną zmianą położenia, a także stan techniczny stałych elementów konstrukcji lub urządzeń mających służyć do mocowania linek bezpieczeństwa (§ 110 ust. 1 rozporządzenia [3]).
Fot. 5 Wykonywanie prac z drabiny rozstawnej na schodach [9]
Stanowiska w trakcie używania techniki alpinistycznej
– Prace są wykonywane z wykorzystaniem lin oraz sprzętu do ustalania pozycji pracownika (fot. 7). Wymagają specjalistycznego wyszkolenia oraz szerokiej wiedzy i sprawności fizycznej, dlatego w większości przypadków zlecane są firmom wyspecjalizowanym w tego typu pracach.
– Technika alpinistyczna ma zastosowanie podczas wykonywania prac:
– krótkotrwałych,
– na dużych wysokościach,
– w gęstej zabudowie miejskiej,
– w miejscach trudno dostępnych.
– Osoby korzystające z urządzeń krzesełkowych i drabin linowych powinny być dodatkowo zabezpieczone przed upadkiem z wysokości za pomocą prowadnicy pionowej, zamocowanej niezależnie od lin nośnych drabiny, krzesełka lub podestu (§ 142 ust. 1 rozporządzenia [3]).
– Prowadnica pionowa powinna być naciągnięta w sposób umożliwia
jący przesuwanie w górę aparatu samohamującego i zabezpieczona przed odchylaniem się większym niż o 2 m (§ 142 ust. 2 i 3 rozporządzenia [3]).
Fot. 6 Zabezpieczenie drabiny przystawnej przed zmianą położenia (fot. autor)
Fot. 7 Pracownik stosujący techniki alpinistyczne [7]
Zagadnienia nieuregulowane aktami prawnymi
Obowiązujące rozporządzenia nie regulują wszystkich zagadnień zmierzających do poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania prac na wysokości. Pominięto tak ważne tematy jak:
– Konieczność wyznaczenia (na etapie projektowania) wykonania (zgodnie z założeniami projektowymi) i odbioru punktów lub stref (rozciągnięte i umocowane na stałe do kotew linki) kotwienia linek i szelek bezpieczeństwa.
Ma to szczególne znaczenie przy wykonywaniu zabezpieczeń przed upadkiem z wysokości na dachach obiektów: wielkopowierzchniowych (w których brak jest murowanych przewodów dymowych lub wentylacyjnych) oraz starych poddawanych remontom (w których przewody dymowe lub wentylacyjne będą demontowane lub uległy zniszczeniu).
– Określenie nośności punktów kotwienia linek i szelek bezpieczeństwa.
Nośność jest uzależniona od długości i wytrzymałości na zginanie trzpienia, do którego są mocowane linki, oraz nośności elementów łączących trzpień z podłożem.
– Konieczność stosowania kotew rusztowań prostopadłych do ścian budynku.
Kotwy nachylone do ściany budynku posiadają mniejszą nośność, gdyż oprócz działających na nie sił wyrywających (prostopadłych) działają dodatkowo siły zginające (poziome).
Janusz Bednarczyk
Bibliografia
1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm. oraz z 2011 r. Nr 173, poz. 1034).
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r poz. 1502).
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401).
4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690 ze zm. oraz z 2013 r. poz. 926).
5. Broszura Państwowej Inspekcji Pracy, Budownictwo. Ochrony indywidualne przed upadkiem z wysokości,
6. Broszura Państwowej Inspekcji Pracy, Budownictwo. Praca na wysokości.
7. Broszura powstała we współpracy Państwowej Inspekcji Pracy z firmą Assecuro, Budownictwo. Dobór środków technicznych zabezpieczających przed upadkiem z wysokości, 2012.
8. Broszura Państwowej Inspekcji Pracy, Budownictwo. Rusztowania.
9. Broszura Państwowej Inspekcji Pracy, Budownictwo. Drabiny.
10. P. Kmiecik, D. Gnot, Budownictwo. Bezpieczne rusztowania, Wydawnictwo Państwowej Inspekcji Pracy, 2011.
