Kolizje drogi z infrastrukturą liniową

1. Czy pojęcie takie jak „koli­zja” jest szczegółowo zdefi­niowane w polskich przepisach lub normach?

2. Czy na podstawie zapisów zawartych w ustawie o dro­gach publicznych właściciele poszczególnych sieci uzbroje­nia terenu mogą zawsze żądać od inwestora [zarządcy drogi] przebudowy tych sieci na jego koszt?

3. Czy zamawiający, któ­ry w umowie z projektantem zamieścił zapis o konieczno­ści usunięcia wszelkich koli­zji, może na podstawie tego zapisu wymagać wykonania opracowań branżowych prze­budowy znacznych odcinków sieci narzuconych przez ich zarządców w trakcie trwania procesu projektowego [w wy­danych warunkach technicz­nych.]? Są to sytuacje, których nie można przewidzieć na eta­pie składania ofert, jeżeli sam zamawiający nie przewiduje przebudowy poszczególnych elementów uzbrojenia terenu. Z doświadczenia wynika, że zamawiający przed rozpoczę­ciem procesu inwestycyjnego bardzo rzadko przeprowadzają wywiad branżowy, na podsta­wie którego można dokładniej opisać przedmiot zamówie­nia. Wszystkie działania z tym związane pozostawia się pro­jektantowi i egzekwuje od nie­go już po podpisaniu umowy.

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że co prawda ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 460) nie operuje pojęciem „kolizja infrastruktury drogo­wej z sieciami uzbrojenia podziemnego i napowietrznego”, co nie oznacza, że nie reguluje tej materii. Zgodnie z art. 32 tej ustawy, w przypadku gdy bu­dowa lub przebudowa drogi w miejscu jej przecięcia się z urządzeniem typu liniowego (w szczególności linią ener­getyczną lub telekomunikacyjną, ruro­ciągiem, taśmociągiem) powoduje naru­szenie tych obiektów lub urządzeń albo konieczność zmian dotychczasowego ich stanu, przywrócenie poprzedniego stanu lub dokonanie zmiany należy do zarządcy drogi, z zastrzeżeniem ust. 2-4. Zgodnie z dalszą treścią regulacji koszty przyłączy do urządzeń liniowych w granicach pasa drogowego, z za­strzeżeniem art. 32 ust. 4, pokrywa w całości zarządca drogi, a poza tymi granicami właściciel lub użytkownik urządzeń. Koszty przełożenia urządzeń liniowych w pasie drogowym, wynikają­ce z naruszenia lub konieczności zmian stanu dotychczasowego urządzenia li­niowego, w wysokości odpowiadającej wartości tych urządzeń i przy zacho­waniu dotychczasowych właściwości użytkowych i parametrów technicz­nych, z zastrzeżeniem art. 32 ust. 4, pokrywa zarządca drogi. Inaczej rzecz ma się z w przypadku, o którym mowa w art. 39 ust. 3 i 5, na podstawie której to regulacji, koszty przełożenia obiektów budowlanych lub urządzeń niezwiązanych z potrzebami zarzą­dzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego, a zlokalizowanych w pasie drogowym w szczególnie uzasadnio­nych przypadkach za zezwoleniem wła­ściwego zarządcy drogi, wydawanym w drodze decyzji administracyjnej, ponosi ich właściciel, jeżeli budowa lub przebudowa drogi powoduje koniecz­ność ich przełożenia. Z kolei zgodnie ze wskazanym art. 32 ust. 4 powo­łanej ustawy, jeżeli w wyniku uzgod­nień zarządcy drogi z zainteresowaną stroną zostaną wprowadzone ulep­szenia urządzeń, koszty tych ulepszeń pokrywa odpowiednio ich właściciel lub użytkownik. Podsumowując, z ustawy o drogach publicznych jednoznacznie wynika, że ustawodawca nie przesądza, iż wszystkie koszty przebudowy sieci muszą być poniesione przez in­westora. Zgodnie z przedstawioną wyżej regulacją nie można wykluczyć, że koszty poniesie właściciel urządzeń, np. w przypadku ulepszeń. Podobnie wyjątkowa sytuacja dotyczy opisane­go przypadku przełożenia obiektów lub urządzeń zlokalizowanych w pasie dro­gowym na mocy zgody zarządcy drogi wydanej w szczególnie uzasadnionych przypadkach w formie decyzji admini­stracyjnej. Wszelkie rozliczenia mię­dzy stronami w trakcie procesu inwe­stycyjnego powinny być co do zasady dokonywane na podstawie cytowanej regulacji.

Odnosząc się do podniesionej przez autora listu kwestii egzekwowania przez zamawiającego zapisów umo­wy z projektantem o usuwaniu kolizji infrastruktury liniowej z drogami, na­leży wskazać, że interpretacja umowy stron zawsze powinna przebiegać, opierając się na analizie treści złożo­nych przez te strony oświadczeń woli, a następnie wykładni tych oświadczeń. Z zastrzeżeniem, że przedstawiane przez czytelnika uwagi odwołują się do lakonicz­nie naszkicowanego stanu faktycznego sprawy, należy wskazać, że zasadniczym punktem od­niesienia do interpretacji woli stron kontraktu jest zawsze określenie, co dokładnie ustaliły one jako przedmiot zamówienia. Jeżeli zama­wiający budowę lub przebudowę drogi zastrzegł w umowie z projektantem „konieczność usu­nięcia wszelkich kolizji”, rozumianych, jak wska­zano wyżej, jako: naruszenie obiektów typu liniowego lub urządzeń związanych z ich funk­cjonowaniem albo konieczność zmian dotych­czasowego ich stanu w miejscu przecięcia się drogi z tymi obiektami, to może to wskazywać, że dążył on do uzyskania projektu, który stanie się podstawą do usunięcia tych kolizji, co jest ustawowym obowiązkiem zarządcy drogi. Z ko­lei projektant realizujący zamówienie powinien mieć świadomość, że przedmiotem zamówienia jest w tym przypadku nie tylko projekt w zakre­sie samej budowli drogi, ale również rozwiąza­nia w zakresie usunięcia kolizji z infrastrukturą liniową. Należy podkreślić, że w zależności od trybu postępowania o udzielenie zamówienia wykonawcy przysługuje prawo do występowa­nia do zamawiającego o wyjaśnienia w zakre­sie przedmiotu zamówienia jeszcze przed roz­strzygnięciami w zakresie wyboru przez tego ostatniego oferty. Wzór umowy jest również niejednokrotnie obligatoryjnym załącznikiem do­kumentacji w postępowaniu o udzielenie zamó­wienia, a zatem poszczególne klauzule zawarte w tej umowie nie powinny być dla wykonawcy zamówienia zaskoczeniem.

Podsumowując, zawarcie przez zamawiającego w umowie zapisu o konieczności usunięcia koli­zji drogi z obiektami liniowymi, nawet jeśli wy­maga dodatkowych szczegółowych opracowań branżowych, jest dopuszczalne i koresponduje ze wskazanymi ustawowymi obowiązkami za­rządcy drogi dokonującego budowy lub przebu­dowy drogi. Natomiast jeżeli strony umowy nie określiły tego obowiązku wyraźnie w treści za­wartego kontraktu, to z samego ustawowego obowiązku zarządcy drogi w zakresie usunięcia tych kolizji nie wynika możliwość egzekwowa­nia tego rodzaju rozwiązań wobec projektanta, któremu zlecono projekt budowy lub przebudo­wy drogi.