Nowe rozporządzenie wprowadza istotne zmiany w zasadach sporządzania świadectw i obliczaniu charakterystyki energetycznej.
3 października 2014 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynków (Dz.U. z 2014 r. poz. 888).
Nowe rozporządzenie zastępuje dotychczasowe rozporządzenie wydane w tej samej sprawie w 2008 r., wprowadzając poważne zmiany w zasadach sporządzania świadectw i obliczaniu charakterystyki energetycznej, a także wprowadzając do świadectw nowe elementy.
Zmiany w obliczeniach zapotrzebowania energii
Główne zmiany w stosunku do dotychczas obowiązujących zasad obliczeń są następujące:
1. Nie ma obecnie podziału budynków na budynki z instalacją chłodzenia i budynki bez tej instalacji, jest jednolita metodyka dla wszystkich budynków, wprowadzono natomiast podział na budynki wyposażone w proste i złożone systemy techniczne. System złożony jest wtedy, gdy w jednym systemie instalacyjnym (ogrzewanie, chłodzenie, ciepła woda) wykorzystuje się więcej niż jeden nośnik energii. Dla tych przypadków podano wzory sumowania energii z różnych nośników.
2. Obliczenie zapotrzebowania energii na potrzeby ogrzewania i chłodzenia wykonuje się w zasadzie w ten sam sposób jak dotychczas, czyli w formie bilansu strat (przenikanie i wentylacja) i zysków (słoneczne i wewnętrzne) z uwzględnieniem współczynnika wykorzystania zysków zależnego od stałej czasowej budynku. Ale szczegółowe zasady obliczeń dawniej były zamieszczone w rozporządzeniu, a w nowym rozporządzeniu są tylko omówione częściowo z odesłaniem do szczegółowych zasad podanych w normach dotyczących tych obliczeń (PN-EN ISO 13790, PN-EN ISO 13789, PN-EN ISO 12831). Jest to pewne utrudnienie, gdyż w rozporządzeniu i normach występują różnice symboli i definicji.
Inna niż dotychczas jest podstawa obliczania zużycia energii na wentylację. Normatywną wielkość strumienia powietrza wentylacyjnego przyjmuje się nie wg normy (jak było dotychczas), lecz wg zasad i danych ustalonych w rozporządzeniu.
3. Dla określonego rodzaju budynków wprowadzono możliwość obliczania charakterystyki energetycznej na podstawie faktycznie zużytej (pomierzonej) ilości energii.
4. Obliczenia zużycia energii na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej wykonuje się, opierając się na wielkości powierzchni użytkowej, a nie wg liczby osób, co prowadzi często do zupełnie innych wyników niż w obliczeniach wg dotychczasowych zasad.
5. Obliczenie zapotrzebowania energii na oświetlenie wykonuje się wg niezmienionych zasad. Jednak obecnie rozporządzenie nie zawiera omówienia tych zasad, lecz kieruje do normy określającej wymagania energetyczne dotyczące oświetlenia (PN-EN 15193).
6. Jako zużycie energii końcowej w budynku dotychczas przyjmowano sumę zużycia energii na potrzeby ogrzewania i ciepłej wody. Obecnie jest to suma zużycia na ogrzewanie, ciepłą wodę, chłodzenie (gdy występuje) i oświetlenie (w budynkach innych niż mieszkalne).
7. W obliczeniach obowiązuje przyjęcie powierzchni użytkowej wg normy PN ISO 9836 (po obrysie podłogi), ale dla budynków mieszkalnych jednorodzinnych i lokali mieszkalnych wg zasady obowiązującej w projektach budowlanych, czyli przy wysokości kondygnacji ponad 2,2 m powierzchnia jest zaliczana w 100%, przy wysokości w granicach od 1,4 do 2,2 m w 50% i przy wysokości poniżej 1,4 m powierzchnia jest pomijana.
8. Zmienione i rozbudowane są tabele dotyczące sprawności systemów instalacyjnych.
© fotomek – Fotolia.com
Nowe elementy świadectwa
W świadectwach wprowadzony został obowiązek obliczania i podawania dodatkowych danych. Są to następujące dane:
1. Wielkość emisji CO2. Jest to dość proste obliczenie polegające na pomnożeniu wielkości zapotrzebowania na energię końcową przez wskaźnik emisji odpowiedni dla danego nośnika energii. Trzeba to obliczenie jednak wykonywać odrębnie dla każdej instalacji (ogrzewanie, ciepła woda itd.) i dla każdego nośnika energii (ciepło z sieci, gaz, energia elektryczna), a potem zsumować.
2. Procentowy udział energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii.
3. Obliczeniowe roczne ilości zużycia nośników energii. Może to być ważna informacja dla użytkowników; chyba niesłusznie ustalono jej podawanie w formie zużycia na metr kwadratowy, a nie na cały budynek.
Metoda zużyciowa
Zupełną nowością jest wprowadzona możliwość obliczania charakterystyki energetycznej budynku na podstawie rzeczywistego zużycia energii. Ta metoda, którą w rozporządzeniu nazwano metodą zużyciową, może być jednak zastosowana dla dosyć ograniczonej grupy budynków, a mianowicie tylko wtedy, gdy do ogrzewania oraz przygotowania ciepłej wody wykorzystuje się gaz ziemny lub ciepło z sieci ciepłowniczej. Wyłączone z tej metody są więc budynki, w których wykorzystuje się węgiel, koks, olej opałowy, ogrzewanie elektryczne, pompy ciepła, kolektory słoneczne, kominki i inne. Wyłączone są także budynki wyposażone w system chłodzenia. Ponadto warunkiem jest posiadanie dokumentów (faktur) potwierdzających ilość zużytego ciepła lub gazu w okresie ostatnich trzech lat. Faktury za gaz muszą dotyczyć wyłącznie ogrzewania lub ciepłej wody, nie mogą obejmować zużycia na inne cele, np. na gotowanie.
Jeżeli budynek spełnia powyższe warunki, to podstawą obliczeń jest zestawienie zużycia gazu i ciepła za trzy ostatnie lata wykonane na podstawie faktur. To zużycie przeliczone na jeden rok określa zapotrzebowanie energii końcowej na ogrzewanie i ciepłą wodę.
Pozostałe obliczenia trzeba wykonać tak, jak w metodzie obliczeniowej, a więc obliczyć:
– zapotrzebowania energii końcowej na oświetlenie (w budynkach innych niż mieszkalne);
– zapotrzebowania energii elektrycznej pomocniczej związanej z ogrzewaniem i ciepłą wodą (pompy, napędy, regulatory);
– zapotrzebowania energii pierwotnej (pomnożenie ilości energii końcowej przez współczynniki nakładu energii pierwotnej);
– zapotrzebowania energii użytkowej (pomnożenie ilości energii końcowej przez współczynniki sprawności całkowitej systemu ogrzewania i ciepłej wody – co wymaga wyznaczenia cząstkowych współczynników sprawności w tych systemach);
– wielkość emisji CO2 na podstawie zapotrzebowania energii końcowej i współczynników emisji dla gazu, ciepła sieciowego i energii elektrycznej;
– wskaźniki: EP, EK, EU, Eco2.
Rozporządzenie przewiduje możliwość zastosowania metody zużyciowej także w przypadku, gdy dokumenty potwierdzające zużycie gazu lub ciepła sieciowego dotyczą jednocześnie zużycia na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody. Wtedy wyznacza się zapotrzebowania energii końcowej i pierwotnej wspólnie dla ogrzewania i ciepłej wody (w jednej liczbie), a zapotrzebowania energii użytkowej się nie wylicza.
Metoda zużyciowa budzi zastrzeżenia co do jej poprawności, gdyż:
1. Rzeczywiste zużycie energii zależy nie tylko od cech technicznych budynku, ale w dużym stopniu od sposobu użytkowania (liczba użytkowników, zwyczaje dotyczące utrzymywanej temperatury w pomieszczeniach itp.). W dwóch identycznych budynkach zużycie energii może się znacznie różnić.
2. Średnie zużycie z trzech lat zakłada, że dane klimatyczne z trzech lat odpowiadają średniej wieloletniej, co może nie odpowiadać rzeczywistości. Przy tym samym sposobie użytkowania zużycie w dwóch okresach trzyletnich może się różnić.
Zmiany w treści świadectw
Wzory świadectw wg nowego rozporządzenia składają się jak dotychczas z czterech stron, ale ich treść jest częściowo zmieniona i znacznie rozbudowana. Na pierwszej stronie, gdzie jako najważniejsze podawane były wskaźniki EP i EK, obecnie trzeba podawać aż pięć wskaźników, a mianowicie:
– EP – wskaźnik zapotrzebowania na energię pierwotną,
– EK – wskaźnik zapotrzebowania na energię końcową,
– EU – wskaźnik zapotrzebowania na energię użytkową,
– Eco2 – jednostkowa wielkość emisji CO2,
– Uoze – procentowy udział energii ze źródeł odnawialnych w ogólnym zużyciu energii.
Ponadto podaje się obliczeniową liczbę nośników energii zużywanych w systemach ogrzewania, ciepłej wody, chłodzenia i oświetlenia w ocenianym budynku.
Graficzną ocenę charakterystyki energetycznej stanowi tak jak dotychczas barwna skala (tzw. suwak), na której strzałkami zaznacza się wartość EP obliczoną i wartość EP wymaganą dla nowego budynku, określoną wg warunków technicznych.
Na „suwaku” nie występuje obecnie wielkość EP dla budynku przebudowanego.
Niestety w rozporządzeniu nie wprowadzono klas energetycznych budynków, które byłyby najbardziej zrozumiałą formą oceny ich charakterystyki energetycznej.
Na drugiej stronie świadectwa wprowadzono tabelę do wpisania danych opisowych oraz współczynników przenikania ciepła (istniejących i wymaganych) oraz wszystkich cząstkowych sprawności w systemach ogrzewania, ciepłej wody i chłodzenia, a także dane dotyczące wentylacji i oświetlenia. Liczba tych wymaganych danych jest obecnie znacznie większa niż w dawnym świadectwie.
Co dalej?
Omawiane rozporządzenie zostało wydane na podstawie delegacji zawartej w ustawie – Prawo budowlane i jest zgodne z ogólnymi zasadami dotyczącymi świadectw energetycznych zawartymi w tej ustawie. Wkrótce po wydaniu rozporządzenia opublikowana została nowa ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków (Dz.U. z 2014 r. poz.1200), która wejdzie w życie po sześciu miesiącach (8 marca 2015 r.) i zastąpi dotychczasowe przepisy dotyczące świadectw energetycznych zawarte w Prawie budowlanym.
Nowa ustawa nie zmienia istniejącej dotychczas sytuacji, w której sporządzanie świadectw energetycznych jest obowiązkiem, ale bez sankcji za niewykonanie tego obowiązku. Wprowadza jednak wiele ważnych zmian i nowych ustaleń:
– znosi obowiązek sporządzania świadectwa energetycznego dla budynków oddawanych do użytkowania;
– wprowadza elektroniczny rejestr wszystkich wydawanych świadectw i kontrolę ich poprawności (weryfikację);
– wprowadza obowiązek przechowywania dokumentów, na podstawie których sporządzono świadectwo – przez okres 10 lat;
– rozszerza krąg osób uprawnionych do sporządzania świadectw;
– wprowadza rejestr osób sporządzających świadectwa.
Ustawa zawiera także przepisy dotyczące przeglądów systemów ogrzewania i systemów klimatyzacji.
W ustawie znajduje się delegacja dla ministra odpowiedzialnego za budownictwo do wydania rozporządzenia w sprawie metodologii opracowania charakterystyki energetycznej budynków i sporządzania świadectw energetycznych. Będzie to w zasadzie powtórzenie obecnie opublikowanego rozporządzenia.
Wydane będzie także rozporządzenie dotyczące weryfikacji świadectw. Przewiduje się corocznie weryfikację 250 losowo wybranych świadectw.
dr inż. Maciej Robakiewicz
prezes Zarządu Fundacji Poszanowania Energii
